Door Robert van Beek, Belangenbehartiger Energie en Klimaat

In het Klimaatakkoord en Klimaatwet is de Nederlandse ambitie van 49% minder CO2 in 2030 vastgelegd. Twee jaar later breekt het besef door dat ambitie één ding, maar uitvoerbaarheid en betaalbaarheid iets heel anders is. Het PBL waarschuwde onlangs dat de hoge klimaatambities en strenge milieuregels kunnen leiden tot vertrek van bedrijven uit Nederland. Brussel legt daar nog een flinke schep ambitie bovenop. De Europese Green Deal heeft als tussendoel 55% minder CO2 in 2030 en klimaatneutraliteit in 2050. Sommige politieke partijen willen dat Nederland inzet op 60% reductie, andere partijen vinden het klimaatdossier nu al ‘gekkenwerk’. Wat wordt onze ambitie? Komt de rekening te liggen bij burgers, bedrijven, boeren of de automobilist? Een nieuw kabinet zal bij de formatie lastige knopen moeten doorhakken.

Valt er nog iets te kiezen?

Het kabinet heeft de Commissie Van Geest gevraagd om onderzoek te doen naar ons toekomstige klimaatbeleid. De commissie ziet drie opties. Optie A houdt in dat bovenop het Klimaatakkoord vooral extra CO2-reductie gerealiseerd moet worden in de sectoren gebouwde omgeving, mobiliteit en landbouw. Bij optie A hoort een CO2-reductiepercentage van vermoedelijk 52% in 2030. Vermoedelijk? Ja, omdat in Brussel nog onderhandeld moet worden over de verdeelsleutel tussen de landen. Als Bulgarije meer doet, kan Nederland minder doen en andersom natuurlijk. Optie B houdt in dat Nederland kiest voor 55% minder CO2 als nationaal doel. Optie C tenslotte heeft als inzet dat Nederland de Europese doelstelling van 55% slechts garandeert. Met deze optie laat Nederland de nationale doelstelling los. Het wordt dus 52%, 55% of meer dan 55% CO2-reductie.

Complex

Het toebedelen van extra ambitie aan de industrie heeft mogelijk ‘carbon leakage’ (productie verplaatst zich van binnen de EU naar buiten de EU vanwege de lasten voor bedrijven door deelname aan emissiehandel) tot gevolg omdat buiten Europa investeren goedkoper wordt. De nationale CO2 heffing zet Nederland ook nog eens op extra achterstand. Bij de elektriciteitssector is er een hoog risico op ‘carbon leakage’ als gevolg van veranderingen in het gebruik van de mix van kolen, gas, olie, kernenergie en groene stroomproductie tussen de lidstaten onderling. Kiest het kabinet voor bijvoorbeeld de gebouwde omgeving dan gaan de kosten voor burgers in eerste instantie omhoog door de hoogte van de investeringen om woningen klimaatneutraal te maken. Daarna gaat de energierekening wel omlaag of zelfs richting nul euro. Een punt dat door tegenstanders gemakshalve vaak wordt vergeten.

Hoe dan ook, de gebouwde omgeving klimaatneutraal maken is en blijft complex. Rekeningrijden, fossiele brandstof duurder maken raakt de kiezers en dat vinden politieke partijen onaantrekkelijk. De boeren uitdagen door de landbouw een extra hoge CO2-doelstelling op te leggen is dat evenmin. De Commissie Van Geest meldt dat bij alle opties de overheidsuitgaven toenemen. De lasten voor burgers en bedrijven zijn berekend op circa € 3,6 tot € 5,6 miljard per jaar exclusief kosten van decentrale overheden en uitvoeringskosten.

Kat of hond?

Het kabinet mag dus kiezen of het zich door de hond of de kat laat bijten. Daarbij is het goed om even in te gaan op de recente verhoging van de ODE-heffing. Tot voor kort werd deze heffing 50/50 door burgers en bedrijven betaald. De verhouding werd opnieuw vastgesteld op 33,3% voor burgers en 66,7% voor bedrijven. Voor veel FME-lidbedrijven stegen de kosten hierdoor met meer dan 150%. In sommige sectoren met meer dan 400%. Het is fijn dat bij burgers de energierekening gelijk bleef of zelfs gedaald is door het effect van de coronacrisis. Maar dit soort kostenverhogingen is voor grote en kleine bedrijven niet vol te houden.  

Nederland moet haar aandeel leveren om de hoeveelheid CO2 in 2030 fors te reduceren en in 2050 klimaatneutraal te worden. Nederland is geen koploper maar achterblijver binnen Europa en moet deze achterstand inlopen. We moeten dus sowieso harder werken om de ambitie te halen, welke het ook wordt. Maar het opschrijven van een prachtig ambitieniveau in een wet betekent niets voor het milieu als deze ambitie niet gehaald wordt. Hoge ambities betekenen hoge investeringen en stevige randvoorwaarden als het kabinet zichzelf niet teleur wil stellen.

Echt goed!

Mijn advies is daarom niet te kiezen voor optie A, B of C, maar is een pleidooi om pragmatische en realistische keuzes te maken die ook haalbaar zijn zonder rechtszaken en betaalbaar zijn voor de sectoren die het in de praktijk moeten gaan doen. Mijn tweede advies is deze Europese doelen te financieren uit een klimaatinvesteringsfonds dat qua omvang zo groot is dat we hier de komende 10 jaar mee vooruit komen zonder ingewikkelde discussies. Als het urgent en belangrijk is, dan moet het kabinet daar ook naar handelen.

En als we het dan écht goed doen, zorgen we ervoor dat Nederland zich in Europa naar voren vecht als land met duurzame klimaatoplossingen en hebben we een in 2030 ook een duurzaam verdienmodel te pakken.