Veel FME-lidbedrijven zullen het volgende herkennen. Je zit midden in de aanbesteding van een groot contract voor een overheidsorganisatie of een groot log bedrijf. Je ziet die ene vaak buitenlandse partij meedingen waarvan je weet dat ze laag in de prijs gaan zitten en een overtuigend verhaal houden over duurzaamheid en circulariteit, maar dat hun trackrecord zeer matig is. Hoge onderhoudskosten, ondermaatse energieprestaties, te late oplevering, slechte service; gedoe. Je waarschuwt jouw relaties bij de potentiële klant hiervoor. Dit kunnen ze voor deze prijs niet waarmaken. En toch, er wordt gekozen voor de goedkoopste optie.

Dit artikel verscheen eerder in FME Ledenvoordeel Magazine (zomer 2023)

Knarsetanden 

“En dan, heel kwalijk, houdt het proces op,” aldus Robert van Beek, belangenbehartiger bij FME. “Dat grote bedrijf of die overheidsorganisatie controleert niet goed wat ze geleverd krijgen. Ze controleren niet of het product goed te recyclen valt, het te hoge energieverbruik komt pas een jaar later aan het licht en die te late levering wordt voor lief genomen,” aldus van Beek. “Het proces wordt niet geëvalueerd en dezelfde fout wordt keer op keer gemaakt. Op papier kan het zo zijn dat alles klopt bij deze aanbesteding, maar er is niet waardegericht ingekocht.”

“Het proces wordt niet geëvalueerd en dezelfde fout wordt keer op keer gemaakt. Op papier kan het zo zijn dat alles klopt bij deze aanbesteding, maar er is niet waardegericht ingekocht.”

Eén van de FME-standpunten is dan ook dat FME vindt dat overheden verder moeten kijken dan alleen de aanbesteding. Je moet controleren wat je ontvangt aan product, service en maatschappelijke waarde. En vervolgens je toeleveranciers stevig aanspreken op die gebreken, zo krijgen we een gelijk speelveld tussen de aanbieders. Van Beek: “Met name bij aanbestedingen door overheden zie je dit vaak gebeuren. Nederlandse spelers kijken dan vaak knarsetandend toe hoe energie- en productprestaties niet gehaald worden, terwijl dat wel had gekund met de huidige stand van de technologie. Dat proberen we stevig aan te kaarten bij de overheid.” 

Maatschappelijke transities

Bovenstaand voorbeeld is een grote frustratie van veel maakbedrijven in de Nederlandse technologische industrie. Zij leveren de beste installaties om gebouwen te verduurzamen, de beste mobiliteitsoplossingen of de meest innovatieve medische apparatuur. “Het niet evalueren van een aanbestedingsproces en controleren van het opgeleverde product werkt averechts in het behalen van klimaatdoelen of het stimuleren van circulariteit,” aldus Van Beek.

Deze maatschappelijke kant van waardegericht inkopen zal alleen maar verder in belang toenemen. Van Beek: “Daarom blijven wij stimuleren dat onze leden vooroplopen.” Op het moment dat we het klimaatprobleem en de CO2-uitstoot onder controle hebben, zullen we nog decennia nodig hebben om de economie van lineair naar volledig circulair om te buigen. We zijn nog lang niet klaar met maatschappelijke uitdagingen en de maatschappij verwacht terecht dat het bedrijfsleven zijn steentje blijft bijdragen. En die maatschappelijke trends hebben volgens Van Beek grote invloed op hoe we tegen waardegericht inkopen aankijken, en ook op hoe je als bedrijf jouw producten aanbiedt. “De tijd dat je een product verkoopt tegen maximale marges, garantie tot de voordeur geeft, winst naar de aandeelhouder doorsluist en de maatschappij met afvalverwerking en recycling opzadelt is voorbij.” 

Drie niveaus van waarde

Waardegericht inkopen kent zo verschillende niveaus, waarbij de hogere niveaus steeds meer van belang zijn. Het eerste niveau is heel plat. Van Beek: “Wat kost iets? En wat krijg ik er fysiek voor?” En voor bulkgoederen of eenvoudige producten kan dat voldoende zijn, hoewel je ook daar ziet dat bedrijven en overheden minder vaak genoegen nemen met dozen schuiven.”

“Het niet evalueren van een aanbestedingsproces en controleren van het opgeleverde product werkt averechts in het behalen van klimaatdoelen of het stimuleren van circulariteit.”

Het tweede niveau van waarde kenmerkt zich door de trend richting ‘products as a service’. Een lampenfabriek verkoopt geen lampen meer, maar verkoopt licht, een producent van warmtepompen verkoopt de mogelijkheid om te verwarmen en een autoproducent verkoopt mobiliteit in plaats van auto’s. Dat gebeurt dan ook steeds vaker via een leaseconstructie en de producent blijft eigenaar van het product en is verantwoordelijk voor het onderhoud en vervanging. Je zou zelfs af kunnen spreken dat de energierekening naar de ‘original equipment manufacturer’ gaat. “Dan word je dus echt geconfronteerd met je eigen productiefouten en mogelijke inefficiëntie,” aldus Van Beek. 

Als het gaat om die eerste twee niveaus, doet de markt redelijk goed zijn werk. Niemand neemt meer genoegen met garantie tot de voordeur en steeds vaker is service en onderhoud onderdeel van de leveringsvoorwaarden. Van Beek: “Maar het laatste decennium zien we steeds meer het volgende niveau van waarde opgenomen worden in aanbestedingen en contracten: wat is de waarde voor de samenleving? Als ondernemersvereniging die zich richt op maatschappelijke transities zijn wij daar heel content mee, maar het vergt blijvend inspanning om dit in de praktijk goed in te richten.” Tot slot voegt Van Beek toe: “Ik roep bedrijven op te sturen op waardebehoud van producten en nog beter na te denken over het ontwerp. Ik roep de overheden op een echte controle bij oplevering uit te voeren. Zo worden de duurzame producten van innovatieve koplopers geholpen.”

Zo wij vinden dat iedereen echt waardegricht moet inkopen, zo willen wij dat onze leden ook gemakkelijk waardegericht in kunnen kopen bij hun toeleveranciers. Download daarom het FME Ledenvoordeel Magazine.